اخبار ما & بلاگ

مقدمه: جایگاه آجر سفال تیغه‌ای در صنعت ساخت‌وساز مدرن

آجر سفال تیغه‌ای، که گاهی اوقات به اشتباه با بلوک سفالی اشتباه گرفته می‌شود، یکی از پرمصرف‌ترین مصالح ساختمانی در بخش‌های غیرسازه‌ای ساختمان‌ها، به‌ویژه در دیوارچینی و تیغه‌گذاری داخلی (جداکننده فضا) است. در دهه‌های اخیر، با افزایش توجه به سبک‌سازی ساختمان و الزامات بهینه‌سازی مصرف انرژی، استفاده از این آجرها جایگزین مناسبی برای آجرهای سنگین‌تر و سنتی (مانند آجر فشاری) شده است.

سفال ماده اصلی این آجر است که از پخته شدن خاک رس در کوره به دست می‌آید. طراحی خاص تیغه‌ای (ایجاد حفره‌ها و پره داخلی) نه تنها وزن محصول نهایی را به شدت کاهش می‌دهد، بلکه خواص عایق‌بندی حرارتی و صوتی آن را نیز به طرز چشمگیری بهبود می‌بخشد. این راهنما به صورت جامع به بررسی جنبه‌های فنی، کاربردی و تجاری آجر سفال تیغه‌ای می‌پردازد.

۱. فرآیند تولید و مشخصات فنی آجر سفال تیغه‌ای

تولید آجر سفال تیغه‌ای شامل مراحل دقیقی است که بر کیفیت نهایی محصول تأثیر مستقیم می‌گذارد.

۱.۱. مواد اولیه و پخت

ماده اولیه اصلی، خاک رس مناسب است که باید دارای خلوص کافی و درصد معینی از اکسید آهن باشد. این خاک پس از استخراج، شسته، الک شده و با افزودن مواد کاهنده مصرف انرژی (مانند خاک اره در برخی کارخانه‌ها) مخلوط می‌شود.

فرآیند اصلی شامل مراحل زیر است:

1. شکل‌دهی (اکسترود یا قالب‌گیری): مخلوط آماده شده توسط دستگاه اکسترودر تحت فشار بالا از قالب‌های مخصوص عبور می‌کند تا شکل تیغه‌ای با حفره‌های استاندارد به دست آید.

2. خشک‌کن: آجرها باید به آرامی خشک شوند تا رطوبت اولیه خود را از دست بدهند. خشک‌شدن سریع باعث ترک‌خوردگی می‌شود.

3. پخت در کوره: آجرها در کوره‌های صنعتی (تونلی یا هندی) در دمایی بین ۹۰۰ تا ۱۱۰۰ درجه سانتی‌گراد پخته می‌شوند. دمای پخت بسیار حیاتی است؛ پخت ناکافی (آجر "زرد" یا "خام") منجر به جذب رطوبت بالا و استحکام پایین می‌شود، در حالی که پخت بیش از حد (آجر "آفتاب‌زده" یا سوخته) باعث شکنندگی و کاهش خواص عایقی می‌شود.

۱.۲. ابعاد استاندارد در بازار ایران

اندازه‌های آجر سفال تیغه‌ای بر اساس کاربرد دیواری تعریف می‌شوند. رایج‌ترین ابعاد (طول $\times$ عرض $\times$ ارتفاع) در بازار ایران عبارتند از:

نامگذاری (بر اساس ضخامت)ابعاد معمول (سانتی‌متر)کاربرد اصلیآجر سفال تیغه‌ای ۷ سانتی$20 \times 7 \times 20$دیوارهای جداکننده داخلی با نیاز به عایق‌بندی بهتر.آجر سفال تیغه‌ای ۱۰ سانتی$20 \times 10 \times 20$متداول‌ترین سایز برای تیغه‌کشی داخلی (Non-load Bearing Walls).آجر سفال تیغه‌ای ۱۵ سانتی$20 \times 15 \times 20$دیوارهای حائل داخلی یا تیغه‌هایی که نیاز به مقاومت بیشتر دارند (کمتر رایج).

نکته فنی: اکثر آجرها دارای طول و ارتفاع یکسان (معمولاً ۲۰ سانتی‌متر) بوده و تفاوت اصلی در ضخامت (عرض) آنهاست که تعیین‌کننده نهایی مقاومت و عایق‌بندی خواهد بود.

۲. مزایا و دلایل محبوبیت آجر سفال تیغه‌ای

اهمیت آجر سفال تیغه‌ای در سبکی و عملکرد چندگانه آن نهفته است. این مزایا مستقیماً بر هزینه کلی ساخت و پایداری ساختمان تأثیر می‌گذارند.

۲.۱. کاهش بار مرده ساختمان (Load Reduction)

یکی از مهم‌ترین مزایای این آجرها، وزن بسیار پایین آن‌هاست. در مقایسه با آجر فشاری یا بلوک‌های سیمانی سنگین، آجر سفال تیغه‌ای به طور چشمگیری بار مرده ساختمان را کاهش می‌دهد.

اگر وزن متوسط یک متر مربع دیوار تیغه‌ای با آجر فشاری را حدود $250 \text{ kg/m}^2$ در نظر بگیریم، این مقدار برای آجر سفال تیغه‌ای به طور متوسط بین $100$ تا $140 \text{ kg/m}^2$ کاهش می‌یابد.

تأثیر کاهش بار مرده:

• کاهش ابعاد فونداسیون و اسکلت: کاهش بار مرده به مهندسین سازه اجازه می‌دهد تا در طراحی فونداسیون و مقاطع ستون‌ها، صرفه‌جویی قابل توجهی اعمال کنند.

• افزایش مقاومت لرزه‌ای: کاهش جرم کلی ساختمان، رفتار سازه را در برابر نیروهای زلزله بهبود می‌بخشد.

۲.۲. خواص عایق‌بندی حرارتی و صوتی

حفره‌های هوا درون آجر سفال تیغه‌ای، ساختار آن را به یک عایق نسبتاً خوب تبدیل می‌کنند.

• عایق حرارتی: حفره‌های هوا رسانای ضعیفی برای گرما هستند. این ویژگی به ثبات دمای داخلی ساختمان کمک کرده و نیاز به سرمایش و گرمایش را کاهش می‌دهد (صرفه‌جویی در انرژی).

• عایق صوتی: اگرچه آجر سفال تیغه‌ای یک عایق صوتی ایده‌آل مانند پشم سنگ نیست، اما ضخامت مناسب و ساختار متخلخل آن، جذب و شکست امواج صوتی را بهتر از دیوارهای با مصالح متراکم انجام می‌دهد.

۲.۳. سهولت اجرا و سرعت بالای تیغه‌کشی

به دلیل ابعاد استاندارد، وزن کم و سطح صاف (پس از پخت مناسب)، نصب آجر تیغه‌ای سریع‌تر انجام می‌شود.

1. کاهش ملات: به دلیل صافی نسبی سطح، نیاز به مصرف ملات کمتری در بندهای افقی و عمودی است.

2. نصب آسان‌تر: وزن پایین، حمل و نقل آجرها بر روی داربست و کار با آن‌ها برای کارگران را تسهیل می‌کند.

۲.۴. صرفه‌جویی در هزینه‌ها

قیمت پایین‌تر در مقایسه با بلوک‌های پیش‌ساخته بتنی یا سفالی سنگین‌تر، همراه با صرفه‌جویی در هزینه‌های سازه و انرژی مصرفی در طول عمر ساختمان، آجر تیغه‌ای را به یک گزینه اقتصادی تبدیل می‌کند.

۳. کاربردهای تخصصی آجر سفال تیغه‌ای

تمرکز اصلی این آجرها بر بخش‌های غیرسازه‌ای است، اما باید بین کاربردهای داخلی و خارجی تمایز قائل شد.

۳.۱. تیغه‌کشی دیوارهای داخلی (Interiors Partitions)

این اصلی‌ترین کاربرد است. دیوارهایی که وظیفه تفکیک فضاهای مسکونی، اداری یا تجاری را دارند و وظیفه تحمل بار سازه‌ای ندارند (Non-Load Bearing Walls). آجر ۱۰ سانتی‌متری برای این منظور بسیار رایج است.

۳.۲. دیوارهای پیرامونی غیرباربر در اقلیم‌های معتدل

در مناطقی که نیاز به مقاومت بسیار بالا در برابر فشارهای جانبی باد یا دیوارهای حائل وجود ندارد، ممکن است از آجر سفال تیغه‌ای با ضخامت بیشتر (۱۵ سانتی‌متر) به عنوان دیوارهای محیطی استفاده شود، اما این دیوارها باید حتماً با نماپوش مناسب (مانند آجر نما، سنگ یا پلاستر ضخیم) پوشانده شوند تا از جذب مستقیم رطوبت محافظت شوند.

۳.۳. دیوارهای دوجداره (Double Skin Walls)

در پروژه‌هایی که نیاز به عایق‌بندی حرارتی و صوتی بسیار قوی دارند، از دو جداره دیوار سفالی تیغه‌ای استفاده می‌شود که فاصله بین آن‌ها با مواد عایق (مانند پشم سنگ یا یونولیت) پر می‌شود. این روش راندمان عایق‌بندی را تا حد زیادی افزایش می‌دهد.

۴. چالش‌ها، معایب و نکات نگهداری

هیچ مصالحی بدون محدودیت نیست. شناخت معایب آجر سفال تیغه‌ای برای جلوگیری از مشکلات آتی ضروری است.

۴.۱. آسیب‌پذیری در برابر رطوبت (جذب آب بالا)

بزرگ‌ترین نقطه ضعف سفال، جذب بالای آب است. حفره‌های زیاد و تخلخل ذاتی باعث می‌شود آجر به سرعت رطوبت محیطی یا رطوبت ناشی از اجرای تأسیسات (مانند لوله‌های آب) را جذب کند.

راهکار اجرایی:

• شاتراستری: استفاده از پلاستر سیمانی یا گچی مرغوب و اجرای صحیح لایه‌های عایق‌بندی در دیوارهای مرطوب (مانند سرویس‌های بهداشتی).

• آب‌بندی ملات: استفاده از ملات‌های با کیفیت و عیار مناسب در هنگام دیوارچینی.

۴.۲. شکنندگی و آسیب در حمل‌ونقل

لبه‌ها و گوشه‌های آجر سفال تیغه‌ای نسبتاً شکننده هستند. ضربات ناشی از بارگیری، تخلیه و انبارداری نامناسب می‌تواند منجر به لب‌پریدگی یا شکستگی گوشه‌ها شود.

تأثیر شکستگی: دیوارهای ساخته شده با آجر لب‌پریده نیازمند مصرف ملات بیشتر برای تراز کردن هستند و احتمال ایجاد پل حرارتی (Thermal Bridge) در آن نقاط افزایش می‌یابد.

۴.۳. مقاومت فشاری پایین‌تر

مقایسه مقاومت فشاری (Compressive Strength) آجر تیغه‌ای با آجرهای متراکم‌تر (مانند آجر گری یا فشاری) نشان می‌دهد که آجر سفال تیغه‌ای برای تحمل بارهای اصلی سازه‌ای مناسب نیست. مقاومت فشاری این آجرها معمولاً بین $50 \text{ تا } 100 \text{ کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع}$ (بسته به کیفیت پخت) است و صرفاً برای دیوارهای غیرباربر طراحی شده است.

۵. راهنمای تخصصی خرید و کنترل کیفیت

انتخاب آجر مناسب تضمین‌کننده طول عمر و کیفیت تیغه‌کشی است. در هنگام خرید عمده، توجه به چند پارامتر فنی الزامی است.

۵.۱. بررسی استحکام و رنگ پخت

تست عملی: یک آجر سالم را انتخاب کرده و آن را به صورت عمودی روی سطح سخت قرار دهید. با یک آجر دیگر به مرکز آن ضربه بزنید.

• کیفیت مطلوب: صدای زنگ‌دار و واضح.

• کیفیت نامطلوب (پخت کم): صدای خفه یا توخالی، نشان‌دهنده جذب بالای آب.

رنگ پخت: آجرهای کاملاً پخته شده باید دارای رنگ نارنجی مایل به قرمز آجری (سفالی) یکنواخت باشند. رنگ زرد روشن معمولاً نشان‌دهنده پخت ناقص است.

۵.۲. اهمیت هندسه و ابعاد (تلرانس مجاز)

هندسه دقیق آجر مستقیماً بر سرعت کار و کیفیت نهایی تأثیر می‌گذارد.

1. تراز بودن سطوح: سطح آجر باید کاملاً صاف و بدون اعوجاج باشد.

2. یکنواختی ابعاد: تفاوت ابعاد آجرها در یک پالت نباید از تلرانس استاندارد تجاوز کند (معمولاً $\pm 3 \text{ میلی‌متر}$). عدم یکنواختی منجر به نیاز به تنظیم مداوم شاقول و تراز می‌شود.

3. حفره‌ها: حفره‌ها باید کامل و عاری از انسداد باشند تا حداکثر کارایی عایق‌بندی حفظ شود.

۵.۳. قیمت‌گذاری و عوامل مؤثر بر آن

قیمت آجر سفال تیغه‌ای تابعی از چند عامل کلیدی است:

• ابعاد (ضخامت): آجر سفال ۱۵ سانتی‌متری معمولاً گران‌تر از ۱۰ سانتی‌متری است زیرا مواد اولیه بیشتری مصرف شده است.

• کیفیت پخت و برند کارخانه: کارخانجات معتبر با سیستم پخت مکانیزه، محصول با کیفیت‌تر و یکنواخت‌تری تولید می‌کنند که قیمت بالاتری دارد.

• منطقه جغرافیایی: هزینه‌های حمل و نقل، نرخ مواد اولیه محلی و تقاضای بازار منطقه‌ای تأثیر زیادی بر قیمت نهایی تحویلی به پروژه دارد.

• شرایط بازار انرژی: از آنجایی که تولید آجر بسیار انرژی‌بر است (به خصوص برای تأمین دمای کوره)، افزایش قیمت سوخت‌های فسیلی مستقیماً بر نرخ تولید تأثیر می‌گذارد.

فرمول تقریبی محاسبه تعداد:
برای دیوارچینی با آجر $20 \times 10 \times 20$ و ضخامت ملات $1.5 \text{ سانتی‌متر}$، تعداد مورد نیاز برای هر متر مربع دیوار تقریباً ۲۵ عدد است. [ \text{تعداد آجر در } 1 \text{ متر مربع} \approx \frac{1}{\text{طول آجر} \times (\text{عرض آجر} + \text{ضخامت ملات})} ]

۶. ترکیب آجر سفال تیغه‌ای با سایر اجزا (جزئیات اجرایی)

برای اطمینان از عملکرد مناسب آجر سفال تیغه‌ای در یک سیستم دیواری، باید آن را با سایر مصالح به درستی ترکیب کرد.

۶.۱. اجرای لایه‌های پوششی

از آنجایی که آجر سفال تیغه‌ای برای پوشش نهایی مناسب نیست، اجرای لایه گچ، خاک و سیمان (پلاستر) ضروری است.

• نقش پلاستر: پلاستر نه‌تنها ظاهر دیوار را تکمیل می‌کند، بلکه نقش حیاتی در افزایش سختی سطحی (مقاومت در برابر ضربه) و کاهش جذب رطوبت محیطی دارد.

• نکته اجرایی: ضخامت پلاستر باید به گونه‌ای باشد که تمام ناهمواری‌های ناشی از بندکشی و نوسانات ابعادی آجرها را پوشش دهد.

۶.۲. اجرای تأسیسات مکانیکی و الکتریکی

یکی از مزایای اجرای تأسیسات در دیوارهای تیغه‌ای، امکان ایجاد شیارزنی (داکت) سریع و آسان است.

• لوله کشی: لوله‌های آب و فاضلاب نباید مستقیماً در بدنه آجر تیغه‌ای جاسازی شوند، زیرا برش آجر برای نصب لوله، مقاومت آن را تضعیف کرده و نقاطی برای نشت رطوبت ایجاد می‌کند. توصیه می‌شود لوله‌ها در شیارهای عمودی و افقی که با ملات پر می‌شوند، نصب گردند.

• برق‌کشی: لوله‌های برق (لوله خرطومی یا PVC) با استفاده از ابزارهای شیارزن، درون دیوار تعبیه شده و پس از نصب، محل شیار مجدداً با ملات پوشانده می‌شود.

۶.۳. رعایت اصول پیوستگی در دیوارها

هنگام ساخت دیوارهای جداکننده با آجر سفال تیغه‌ای، برای جلوگیری از ترک‌خوردگی ناشی از نشست متفاوت، باید پیوستگی دیوار به سازه اصلی (ستون‌ها و سقف‌ها) با استفاده از مصالح انعطاف‌پذیر یا روش‌های اتصال خاص حفظ شود. معمولاً در بالای دیوار، یک فاصله کوچک (حدود ۲ سانتی‌متر) خالی گذاشته می‌شود که پس از اجرای سقف، با ملات نرم (ملات ریگ و آهک) پر می‌شود تا از انتقال کامل بار سقف به تیغه جلوگیری شود.

نتیجه‌گیری

آجر سفال تیغه‌ای به واسطه تعادل مطلوب بین قیمت، وزن سبک و کارایی عایق‌بندی، همچنان به عنوان یک انتخاب پیشرو برای ساخت دیوارهای جداکننده داخلی در پروژه‌های ساختمانی در ایران باقی مانده است. معماران و سازندگان باید با درک کامل از محدودیت‌های آن، به‌ویژه در حوزه مقاومت و حساسیت به رطوبت، از تکنیک‌های اجرایی صحیح بهره ببرند. انتخاب آجر با کیفیت پخت بالا و رعایت جزئیات فنی در هنگام نصب، می‌تواند عمر بنا را افزایش داده و به طور محسوسی در مصرف انرژی در طول بهره‌برداری کمک کند. این راهنما تلاش کرد تا تمام جنبه‌های فنی و تجاری این محصول پرکاربرد را روشن سازد.

 

راه های ارتباطی:

09120181231

02178994682

 

www.dezhave-shop.ir

www.dezhave.com